Eksmisja lokatora do pomieszczenia tymczasowego

Przeczytaj także: Co należy zrobić przed zakupem mieszkania?

Dlatego podstawowym problemem, przed którym od wielu lat stoi polski ustawodawca oraz organy stosujące prawo, jest z jednej strony zapewnienie wykonania normy zakazującej eksmisji bez wskazania lokalu lub pomieszczenia, do którego może ona nastąpić, z drugiej zaś zapewnienie wykonania orzeczeń sądowych nakazujących eksmisję z lokalu mieszkalnego, z uwzględnieniem praw i interesów innych osób, a także interesu publicznego.

Warto przy tym wskazać, że zgodnie z art. 1046 § 4 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 1964 r. Nr 43, poz. 296, ze zm., dalej „k.p.c.”), nie jest co do zasady dopuszczalna tzw. eksmisja „na bruk”. Oznacza to w praktyce, że osoba obowiązana do opuszczenia lokalu służącego zaspokajaniu jej potrzeb mieszkaniowych, która nie ma prawa do lokalu socjalnego lub zamiennego, nie może zostać wyeksmitowana bez zapewnienia jej pomieszczenia tymczasowego.

Wychodząc naprzeciw powyższym problemom, dnia 4 listopada 2010 r. Trybunał Konstytucyjny (dalej „TK”) wydał wyrok w sprawie zgodności art. 1046 § 4 k.p.c. z Konstytucją (sprawa K 19/06). TK orzekł, że powyższy przepis jest niezgodny z art. 2 Konstytucji i wynikającą z niego zasadą prawidłowej legislacji, z art. 45 ust. 1 oraz z art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji, a ponadto w zakresie, w jakim dotyczy wykonania obowiązku opróżnienia lokalu mieszkalnego orzeczonego wyrokiem sądowym z powodu znęcania się nad rodziną, jest niezgodny także z art. 71 ust. 1 Konstytucji.

Wydając wyrok w tej sprawie, TK odroczył utratę mocy obowiązującej wskazanego przepisu o 12 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku, co powoduje, że utraci on moc obowiązującą 17 listopada 2011 r. W praktyce, w przypadku gdyby nie weszły w życie w tym zakresie inne przepisy prawne, oznaczałoby to, iż po 17 listopada 2011 r. przestałby obowiązywać tzw. zakaz eksmisji na bruk, a komornik nie musiałby wstrzymywać się z wykonaniem wyroku eksmisyjnego do czasu zapewnienia dotychczasowemu lokatorowi pomieszczenia tymczasowego.

Warto w tym miejscu przypomnieć, dlaczego TK uznał art. 1046 § 4 k.p.c. w dotychczasowym brzmieniu za niezgodny ze wskazanymi przepisami Konstytucji. TK orzekł, że powyższy przepis jest niezgodny z art. 2 Konstytucji i wynikającą z niego zasadą prawidłowej legislacji, ponieważ stopień niedookreśloności tego przepisu jest znaczny, uniemożliwia on prawidłową wykładnię i stosowanie zaskarżonego przepisu oraz ustalenie praw i obowiązków dłużnika, wierzyciela i gminy w odniesieniu do zapewnienia dłużnikowi pomieszczenia tymczasowego. Jak wskazał TK, konsekwencją braku precyzyjnego określenia obowiązków związanych z zapewnieniem lokalu tymczasowego jest niewykonywanie tych obowiązków przez wskazane podmioty. W praktyce powoduje to, że wyroki eksmisyjne nie są wykonywane albo są wykonywane ze znacznym opóźnieniem.

TK wskazał również, że art. 1046 § 4 k.p.c. jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którym każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd, a także z art. 64 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji, według którego każdy ma prawo do własności, innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia, zaś ograniczenie tych praw może zostać ustanowione tylko przy spełnieniu przesłanek określonych w art. 31 ust. 3 Konstytucji. Ponadto, w zakresie, w jakim wskazany przepis dotyczył wykonania obowiązku opróżnienia lokalu mieszkalnego orzeczonego wyrokiem sądowym z powodu znęcania się nad rodziną, TK uznał go za niezgodny także z art. 71 ust. 1 Konstytucji, według którego państwo w swojej polityce uwzględnia dobro rodziny, a rodziny wielodzietne, niepełne i znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej powinny być otoczone szczególną pomocą ze strony władz publicznych.

Jednocześnie zaznaczyć należy, że w dniu 16 listopada 2011 r. wejdzie w życie nowelizacja ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz ustawy – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2011 r. Nr 224, poz. 1342, dalej „nowelizacja”). Nowelizacja uzupełni lukę, która mogłaby powstać na skutek wyroku TK uznającego art. 1046 § 4 k.p.c. za niezgodny z Konstytucją i powodującego utratę mocy obowiązującej tego przepisu.

Podsumowując, konsekwencją wskazanego wyroku TK będzie utrata z dniem 17 listopada 2011 r. mocy obowiązującej przez art. 1046 § 4 k.p.c. w dotychczasowym brzmieniu, zgodnie z którym wykonując obowiązek opróżnienia lokalu służącego zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych komornik nie może dokonać eksmisji dłużnika do czasu, gdy gmina wskaże tymczasowe pomieszczenie lub gdy dłużnik znajdzie takie pomieszczenie. Jednocześnie, warto wskazać, że nowelizacja, która wejdzie w życie 16 listopada 2011 r. wprowadzi nowe brzmienie wskazanego przepisu, uzupełni lukę, która mogłaby powstać przez powyższy wyrok TK, a tym samym w większym stopniu zabezpieczy interesy właścicieli lokali, którzy będą mogli wyegzekwować orzeczoną przez sąd eksmisję i korzystać z lokali będących ich własnością.