Roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu nie ulega przedawnieniu

Przeczytaj także: Służebność przesyłu - przedawnienie roszczeń

W dniu 20 lutego 2013 r., w sprawie tej, Sąd Najwyższy podjął uchwałę, w której stwierdził, że roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu przewidziane w art. 3052 §1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r., Nr 16, poz. 93 ze zm., dalej „k.c.”) nie ulega przedawnieniu (sygn. akt III CZP 101/12, dalej „Uchwała”).

W stanie faktycznym sprawy, na gruncie której podjęta została Uchwała, przedsiębiorca przesyłowy wniósł o ustanowienie służebności przesyłu na jego rzecz i na rzecz każdoczesnego właściciela urządzeń elektroenergetycznych posadowionych na nieruchomości. W odpowiedzi na ww. wniosek, uczestnik podniósł m.in. zarzut przedawnienia roszczenia zgłoszonego przez przedsiębiorcę przesyłowego. Zarzut ten podzielił sąd pierwszej instancji stwierdzając, że roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu, jako roszczenie majątkowe i związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, ulega przedawnieniu w terminie 3 lat. Sąd Okręgowy, do którego wnioskodawca skierował apelację w przedmiotowej sprawie, powziął jednak wątpliwość co do rozpatrywanej kwestii i przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne, formułując pytanie: czy roszczenie z art. 3052 k.c. o ustanowienie służebności przesyłu ulega przedawnieniu?

W pierwszej kolejności Sąd Najwyższy przypomniał w Uchwale, że zgodnie z obowiązującą zasadą roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Wyjątki od powołanej reguły powinny zaś wynikać z określonego przepisu ustawy, w związku z czym nie można ich domniemywać, czy też przyjmować ich istnienia w drodze analogii. Jednocześnie, Sąd Najwyższy za trafny uznał pogląd, że wyjątki od zasady przedawnialności roszczeń majątkowych mogą wynikać także z właściwości roszczenia, odbiegającej od innych tego rodzaju roszczeń.

Z rozważań Sądu Najwyższego zawartych w Uchwale wynika, że szczególna cecha roszczenia przewidzianego w art. 3052 §1 k.c., polega na jego ścisłym związku z określoną, trwałą sytuacją faktyczną na nieruchomości, tj. stanem korzystania z tej nieruchomości w oznaczonym zakresie. Ta cecha sprawia, że roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu istnieje tak długo, jak długo trwa opisana powyżej sytuacja faktyczna, a po jej zmianie wygasa. W związku z powyższym, Sąd Najwyższy wywiódł, że roszczenie przewidziane w art. 3052 §1 k.c. nie ulega przedawnieniu, gdyż ustawodawca w sposób odrębny i szczególny ukształtował możliwość jego dochodzenia, a zatem instytucja przedawnienia nie może znaleźć zastosowania do tego rodzaju regulacji. Sąd Najwyższy zwrócił przy tym uwagę, że podobne argumenty przytacza się na uzasadnienie jednolicie wyrażanego poglądu o nieprzedawnialności roszczenia właściciela nieruchomości o ustanowienie służebności gruntowej w razie przekroczenia granicy przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia (art. 151 zd. 2 k.c.) oraz roszczenia o ustanowienie służebności drogi koniecznej, przewidzianego w art. 145 k.c. i art. 146 k.c.

Formułując powyższe stanowisko Sąd Najwyższy dodatkowo zaznaczył, że celem wprowadzenia roszczenia przewidzianego w art. 3052 k.c., było ułatwienie uporządkowania stosunków prawnych związanych z istnieniem, często od wielu lat, infrastruktury przesyłowej na cudzym gruncie. Zadaniem nowej regulacji było zatem zapewnienie odpowiednich instrumentów prawnych pozwalających przedsiębiorcom przesyłowym na uzyskanie trwałego i pewnego tytułu prawnego do utrzymywania na cudzym gruncie urządzeń przesyłowych, przy jednoczesnej ochronie interesów właściciela gruntu. Z uwagi na powyższe, jak wskazał Sąd Najwyższy, przyjęcie przedawnialności roszczenia przewidzianego w art. 3052§ 1 k.c., nie dałoby się pogodzić także z celem tej regulacji.

Podsumowując, w Uchwale Sąd Najwyższy jednoznacznie stwierdził, że roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu przewidziane w art. 3052 §1 k.c. nie ulega przedawnieniu. Za takim stanowiskiem przemawiają bowiem nie tylko argumenty odwołujące się do specyfiki roszczenia w nim przewidzianego, lecz także argumenty celowościowo-funkcjonalne. W rezultacie, zgodnie z Uchwałą, roszczenie o ustanowienie służebności przesyłu przysługuje tak długo, jak długo utrzymuje się stan korzystania z nieruchomości określony w art. 3052 §1 k.c.