Gospodarka mieszkaniowa w 2018 roku

Przeczytaj także: Przeludnienie mieszkań coraz mniejszym problemem?

Zasoby mieszkaniowe

Według stanu na 31 grudnia 2018 r. zasoby mieszkaniowe kraju liczyły 14,6 mln mieszkań o łącznej powierzchni użytkowej 1 084,2 mln m2, w których znajdowało się 55,9 mln izb.

W porównaniu z poprzednim rokiem przybyło 175,3 tys. mieszkań (wzrost o 1,2%), których łączna powierzchnia użytkowa wynosiła 15 609,0 tys. m2 (wzrost o 1,5%), a liczba izb 668,7 tys. (wzrost o 1,2%).

W miastach zlokalizowanych było ponad 9,9 mln mieszkań o powierzchni 637,8 mln m2 oraz 35,1 mln izb. Na terenach wiejskich znajdowało się 4,8 mln mieszkań o powierzchni 446,3 mln m2 oraz 20,7 mln izb. W miastach liczba mieszkań wzrosła o 125,1 tys. (1,3%), natomiast na terenach wiejskich przybyło ich 50,2 tys. (1,1%).

W 2018 r. warunki mieszkaniowe w Polsce uległy nieznacznej poprawie w porównaniu do poprzednich lat. Według stanu na 31 grudnia 2018 r. przeciętna liczba izb przypadająca na 1 mieszkanie wyniosła 3,82, w tym w miastach 3,56, a na obszarach wiejskich 4,36. Średnia wielkość mieszkania natomiast wynosiła 74,2 m2 i wzrosła o 0,2 m2 w porównaniu z rokiem poprzednim. Mieszkania na obszarach wiejskich były średnio o 29,3 m2 większe niż na terenach miast (odpowiednie wskaźniki wynoszą dla obszarów wiejskich – 94,0 m2, a dla miast – 64,7 m2).

W 2018 r. przeciętna powierzchnia użytkowa przypadająca na 1 osobę wzrosła w porównaniu z rokiem poprzednim o 0,4 m2 i wyniosła 28,2 m2 (w miastach wzrosła z 27,2 m2 do 27,7 m2, a na wsi z 28,7 m2 do 29,1 m2). Dysproporcje pomiędzy miastami a obszarami wiejskimi dotyczyły również stopnia zaludnienia mieszkań. Mieszkania wiejskie były bardziej zaludnione od mieszkań miejskich. Na 1 mieszkanie w miastach przypadało przeciętnie 2,34 osoby, zaś na obszarach wiejskich 3,23, przy przeciętnej dla Polski 2,63. Kolejnym wskaźnikiem przedstawiającym gęstość zaludnienia mieszkań jest przeciętna liczba osób na 1 izbę. Wskaźnik ten dla Polski kształtował się na poziomie 0,69, przy czym na obszarach wiejskich był wyższy i wyniósł 0,74, a dla miast – 0,66 osoby na 1 izbę.

Na poprawę warunków mieszkaniowych ludności wskazuje również rosnący odsetek mieszkań wyposażonych w instalacje techniczno-sanitarne.

W wodociąg wyposażonych było 96,9% mieszkań, w ustęp – 93,8%, a w łazienkę – 91,5%. Instalacja gazowa natomiast podłączona była w co drugim mieszkaniu.

Pomiędzy miastem a wsią nadal utrzymywały się różnice w wyposażeniu mieszkań w podstawowe instalacje. W miastach w wodociąg wyposażonych było 99,1% mieszkań, w ustęp – 97,3%, a łazienkę – 95,6%. Na obszarach wiejskich do wodociągu podłączonych było 92,3% mieszkań, ustęp posiadało 86,6%, a łazienkę – 83,1% mieszkań.

Najwięcej mieszkań pozostawało w zasobie osób fizycznych poza wspólnotami mieszkaniowymi – ok. 8,6 mln (58,6%), a prawie 3,0 mln (20,5%) we wspólnotach mieszkaniowych. Łączna powierzchnia mieszkań należących do osób fizycznych to ponad 936 mln m2, która stanowiła ponad 86% ogólnej powierzchni mieszkań w kraju. Zasoby spółdzielni mieszkaniowych to nieco ponad 2,0 mln mieszkań o łącznej powierzchni 100,1 mln m2. Najmniej stanowiły mieszkania będące w zasobie Skarbu Państwa – ok. 28,9 tys. mieszkań o powierzchni prawie 1,5 mln m2.

Formy własności zasobów mieszkaniowych w budynkach objętych zarządem/administracją

Spośród ogółu mieszkań ok. 6 052,8 tys. mieszkań znajdowało się w budynkach, które pozostawały w zarządzie/administracji. Prawie połowę, tj. 49,0% stanowiły mieszkania osób fizycznych w budynkach objętych wspólnotami mieszkaniowymi, 33,5% – będące własnością spółdzielni mieszkaniowych, 13,9% – mieszkania komunalne, 1,7% – towarzystw budownictwa społecznego, 1,1% – zakładowe, 0,5% – Skarbu Państwa i 0,3% – innych podmiotów.

Sprzedaż zasobów mieszkaniowych

W 2018 r. kontynuowany był proces sprzedaży bądź zwrotu mieszkań dawnym właścicielom (nabywanie mieszkań przez osoby fizyczne). Proces sprzedaży obejmował mieszkania znajdujące się w budynkach wielomieszkaniowych oraz mieszkania w budynkach, które zostały sprzedane w całości pojedynczym osobom fizycznym. W analizowanym okresie osobom fizycznym sprzedano prawie 134 tys. mieszkań.

Zaległości w opłatach za mieszkania

Według stanu na 31 grudnia 2018 r. z ok. 7,5 mln zasobów mieszkaniowych (łącznie z mieszkaniami stanowiącymi odrębną własność, a zarządzanymi nadal przez spółdzielnie mieszkaniowe) w 25,5% mieszkań lokatorzy zalegali z opłatami za mieszkanie. Łączna kwota zaległości od początku ich powstania (wraz z odsetkami) z tytułu nieuiszczania opłat za mieszkanie wyniosła około 6,5 mld PLN.

Najwyższy udział w ogólnej kwocie zaległości mieli lokatorzy mieszkań pozostających w zasobach gmin – 64,7% oraz spółdzielni mieszkaniowych – 17,6%. W przeliczeniu na mieszkanie, których lokatorzy zalegają z opłatami, najwyższe zaległości odnotowano dla mieszkań należących do zasobów innych podmiotów – 13,1 tys. PLN oraz mieszkań z zasobów gmin – 10,7 tys. PLN. Przeciętnie najmniejsze zaległości w opłatach za 1 mieszkanie przypadały na zasoby należące do spółdzielni mieszkaniowych – 1,2 tys. PLN i zasoby osób fizycznych w budynkach objętych wspólnotami mieszkaniowymi – 1,6 tys. PLN.

Działania eksmisyjne

Na 15,7 tys. postępowań eksmisyjnych toczących się w sądach w 2018 r. ponad 68% dotyczyło lokatorów zajmujących mieszkania gminne, w dalszej kolejności były to postępowania wobec osób fizycznych w budynkach objętych wspólnotami mieszkaniowymi (15,1%), a 8,8% wobec lokatorów mieszkań spółdzielni mieszkaniowych. Najmniejszy udział stanowiły postępowania wobec lokatorów mieszkań pozostających w zasobach innych podmiotów (0,1%).

Blisko 89% postępowań eksmisyjnych zostało wszczętych z powodu zaległości w opłatach za mieszkanie. Przyczyna ta najczęściej występowała w przypadku mieszkań pozostających w zarządzie zakładów pracy (w 97,6% ogółu postępowań eksmisyjnych), wspólnot mieszkaniowych (95,3%), mieszkań innych podmiotów (94,7%) oraz spółdzielni mieszkaniowych (93,4%).

Remonty zasobów mieszkaniowych

W 2018 r. przeprowadzono ok. 678 tys. robót remontowych (niestanowiących remontu kapitalnego) przywracających budynkom i mieszkaniom pierwotną wartość techniczną. Polegały one na wymianie wszystkich lub niektórych instalacji.

Około 91,9 tys. ogółu mieszkań zostało poddanych remontom związanym z podwyższeniem ich standardu poprzez doprowadzenie do budynków i mieszkań w nich zlokalizowanych wcześniej nieistniejących instalacji techniczno-sanitarnych (wodociąg, kanalizacja, centralne ogrzewanie, ciepła woda, gaz sieciowy).

W badanym roku w 22,7 tys. mieszkań zainstalowano centralne ogrzewanie, 19,6 tys. mieszkań podłączono bezpośrednio do sieci wodociągowej, a 16,6 tys. mieszkań do sieci kanalizacyjnej. Do 55,2 tys. mieszkań doprowadzono ciepłą wodę, a gaz z sieci podłączono do 10,1 tys. mieszkań.

Koszty utrzymania zasobów lokalowych

W 2018 r. badaniem kosztów utrzymania zasobów lokalowych zostało objętych prawie 7,3 mln zasobów lokalowych, w tym ponad 7 mln lokali mieszkalnych, które stanowiły 98,1% badanych zasobów. Roczne koszty utrzymania zasobów lokalowych badanych jednostek wyniosły 34,1 mld PLN i były wyższe niż w 2016 r. o 1,9%. Koszty usług komunalnych świadczonych na rzecz lokali zmniejszyły się o 0,8%.

Wśród całkowitych kosztów utrzymania zasobów lokalowych koszty eksploatacji stanowiły 48,0% i roczna ich wartość wyniosła 16,4 mld PLN. Wysokość kosztów była znacznie zróżnicowana ze względu na formę własności zasobów lokalowych. Najniższymi kosztami eksploatacji w przeliczeniu na 1 m2 powierzchni użytkowej obciążone były lokale we wspólnotach mieszkaniowych – 34,2 PLN i innych podmiotów – 34,5 PLN, najwyższymi natomiast lokale znajdujące się w zasobach jednostek komunalnych – 90,5 PLN, towarzystw budownictwa społecznego – 72,5 PLN, Skarbu Państwa – 80,4 PLN i zakładów pracy – 55,3 PLN.

Prawie 45% kosztów eksploatacyjnych stanowiły wydatki związane z technicznym utrzymaniem budynków i lokali (konserwacja i remonty), 33,7% – wydatki związane z funkcjonowaniem administracji, 21,5% – pozostałe koszty (tj. utrzymania czystości, opłaty za anteny zbiorcze, koszty zawiązane z eksploatacją pomieszczeń wspólnych itd.) oraz podatki dla gminy i inne opłaty publiczno-prawne.
W 2018 r. koszty świadczonych usług komunalnych wyniosły 17,8 mld PLN. Biorąc pod uwagę formę własności lokali, w skali roku w przeliczeniu na m2 powierzchni użytkowej najmniej zapłacono za świadczone usługi komunalne w przypadku lokali należących do innych podmiotów – 30,3 PLN, najwięcej zaś w przypadku lokali znajdujących się w zasobach Skarbu Państwa – 58,6 PLN.

W całkowitych kosztach świadczonych usług komunalnych 58,9% stanowiły opłaty za centralne ogrzewanie i ciepłą wodę. Pozostałe elementy struktury kosztów świadczonych usług kształtowały się następująco:

• koszty związane z poborem zimnej wody, odprowadzeniem ścieków lub odbiorem nieczystości ciekłych – 29,4%,
• koszty związane z odbiorem odpadów komunalnych – 10,7%,
• koszty utrzymania wind – ok. 1% (w niektórych jednostkach, np. we wspólnotach mieszkaniowych pozycja ta jest częścią składową kosztów związanych z konserwacją i remontami).

W grudniu 2018 r. odnotowano wzrost średniej stawki opłaty eksploatacyjnej za mieszkanie (o 5,4%) w przeliczeniu na 1 m2 powierzchni użytkowej w stosunku do grudnia 2016 r.

Stawka ta wzrosła w budynkach z lokalami mieszkalnymi stanowiącymi własność:

• innych podmiotów – o 3,44 PLN (o 72,3%),
• Skarbu Państwa – o 2,77 PLN (o 59,8%),
• wspólnot mieszkaniowych – o 0,52 PLN (o 21,8%),
• zakładów pracy – o 1,04 PLN (o 21,4%),
• spółdzielni mieszkaniowych – o 0,45 PLN (o 15,3%),
• towarzystw budownictwa społecznego – o 0,38 PLN (o 3,8%),

a zmalała w budynkach z lokalami mieszkalnymi stanowiącymi własność gmin – o 0,01 PLN (o 0,2%).

Średnie stawki opłaty eksploatacyjnej obowiązujące w grudniu 2018 r. wynosiły od 2,90 PLN za 1 m2 powierzchni użytkowej mieszkania (we wspólnotach mieszkaniowych) do 10,50 PLN (w TBS). Oznacza to, że opłata eksploatacyjna za mieszkanie o powierzchni użytkowej 53 m2 kształtowała się na poziomie 153,7 PLN (w budynkach objętych wspólnotami mieszkaniowymi), zaś w budynkach towarzystw budownictwa społecznego – ponad 556,5 PLN.

Lokale socjalne

Lokale socjalne są formą pomocy Państwa dla osób niemogących samodzielnie utrzymać mieszkania z powodu ubóstwa lub dla osób bezdomnych. Obowiązek ich zapewnienia (najmu) spoczywa na gminie. W 2018 r. w zasobach gminnych było 101,2 tys. lokali socjalnych o łącznej powierzchni 3 355,9 tys. m2.

Zapotrzebowanie na najem lokali od gminy

W 2018 r. na najem zasobów gminnych (z wyłączeniem lokali zamiennych i pomieszczeń tymczasowych) oczekiwało 149 329 gospodarstw domowych. Nadal maleje zapotrzebowanie na najem lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu gminy i w porównaniu do 2017 r. wynosiło 96,9%.

Z ogólnej liczby oczekujących na najem zasobów gminnych na mieszkania komunalne oczekiwało 63 424 gospodarstw domowych (co stanowi 42,5% ogółu gospodarstw oczekujących na najem lokali), a na lokale socjalne – 85 905, w tym 52 589 gospodarstw w ramach realizacji wyroków eksmisyjnych.

Dodatki mieszkaniowe

W 2018 r. wypłacono ok. 3,2 mln dodatków mieszkaniowych na łączną kwotę 664,8 mln PLN. Analogicznie do roku poprzedniego, najwięcej dodatków mieszkaniowych wypłacono użytkownikom lokali gminnych, tj. 40,8% oraz lokali spółdzielczych – 26,2%, najmniej zaś uzyskali użytkownicy mieszkań towarzystw budownictwa społecznego – 2,0% oraz innych podmiotów – 5,9%.

Przeciętna wysokość dodatków mieszkaniowych wyniosła 205,4 PLN. Najwyższa przeciętna kwota dodatku została wypłacona użytkownikom lokali pozostających w zasobie prywatnym – 250,9 PLN, a najniższa – użytkownikom lokali pozostających w zasobie wspólnot mieszkaniowych – 182,1 PLN.

Gospodarka gruntami pod budownictwo mieszkaniowe

W odniesieniu do gruntów z przeznaczeniem pod budownictwo mieszkaniowe będących w zasobach gmin na koniec 2018 r. około 56,8% znajdowało się na terenach miejskich, z czego 64,9% gruntów przeznaczonych było pod budownictwo jednorodzinne.

Z ogólnej powierzchni gruntów przeznaczonych pod budownictwo mieszkaniowe 45,2% stanowiły grunty uzbrojone (z czego 61,6% znajdowało się na terenach miejskich).

W 2018 r. gminy przekazały inwestorom 874,6 ha gruntów pod budownictwo mieszkaniowe, z których 81,7% przeznaczono pod budownictwo mieszkaniowe jednorodzinne. Z ogólnej powierzchni gruntów przekazanych pod budownictwo mieszkaniowe 58,6% stanowiły grunty w miastach.