Fotowoltaika a zmiany w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

Przeczytaj także: Miks energetyczny w Polsce - czy czeka nas przełom?

Trwają obecnie prace nad projektem ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustawy z 27 stycznia 2021 r. (oznaczonym jako UD-107). Ustawa wejdzie w życie zapewne w pierwszej połowie bieżącego roku. Przy okazji zmian do ustawy OZE, projekt ten przewiduje także zmianę m.in. art. 10 ust. 2a ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Jest to istotny przepis dla inwestorów, którzy planują wybudowanie farmy fotowoltaicznej na obszarach objętych miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego.

Co generuje problemy prawne inwestorów na początkowym etapie inwestycji w fotowoltaikę?

Już w 2010 roku dostrzeżono konieczność zmiany przepisów regulujących możliwość lokalizacji instalacji fotowoltaicznych. Zmiany w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym miały przyspieszyć rozwój OZE w Polsce, jednak w wielu przypadkach stały się blokadą do realizacji inwestycji, między innymi ze względu na brak jasnych przepisów przejściowych.

Przedmiotem prawnych sporów i powodem problemów inwestorów jest właśnie zmieniany art. 10 ust. 2a ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, który wszedł w życie 25 września 2010 r. Zgodnie z jego treścią jeżeli na obszarze gminy przewiduje się wyznaczenie obszarów, na których rozmieszczone będą urządzenia wytwarzające energię z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczającej 100 kW, a także ich stref ochronnych związanych z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu; w studium ustala się ich (tj. źródeł wytwarzających energię elektryczną z odnawialnych źródeł) rozmieszczenie. Zaś zgodnie z art. 15 ust. 3 pkt 3a) ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w planie miejscowym określa się w zależności od potrzeb m.in. granice terenów pod budowę urządzeń, o których mowa w art. 10 ust. 2a, oraz granice ich stref ochronnych związanych z ograniczeniami w zabudowie, zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu oraz występowaniem znaczącego oddziaływania tych urządzeń na środowisko.

MPZP a budowa farmy fotowoltaicznej lub innego OZE - możliwe interpretacje

Powyższe przepisy wywołują wątpliwości, czy jeżeli w studium a następnie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego (MPZP) nie wyznaczono obszarów dla instalacji OZE to czy ich lokalizacja jest dopuszczalna. Funkcjonują obecnie dwa rozbieżne stanowiska. Według pierwszego, lokalizacja instalacji OZE jest niedopuszczalna w takim przypadku. Według drugiego, w mojej ocenie słusznego poglądu, brak wyznaczenia terenów przeznaczonych dla instalacji OZE o mocy powyżej 100 kW nie oznacza, że na terenach objętych planem nie można lokować tego typu urządzeń. Jak dotychczas orzecznictwo sądowe sprzyjało popieranemu przeze mnie poglądowi.

Rozstrzygnąć ten spór próbuje ustawodawca poprzez nowelizację ustawy. Z treści projektu wynika, że zmianie podlegać będzie art. 10 ust. 2a ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w następujący sposób:

Jeżeli na obszarze gminy przewiduje się wyznaczenie obszarów, na których rozmieszczone będą urządzenia wytwarzające energię z odnawialnych źródeł energii o mocy zainstalowanej większej niż 500 kW, a także ich stref ochronnych związanych z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu, w studium ustala się ich rozmieszczenie, z wyłączeniem:

• wolnostojących urządzeń fotowoltaicznych, o mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 1000 kW zlokalizowanych na gruntach rolnych stanowiących użytki rolne klas V, VI i nieużytki – w rozumieniu ustawy z dnia 17 maja 1989 r. - Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz. U. z 2020 r. poz. 2052);
• urządzeń innych niż wolnostojące.

Przepis art. 10 ust. 2a ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w projektowanym brzmieniu dopuszcza budowę farmy fotowoltaicznej o mocy do 1 MW na gruntach rolnych stanowiących użytki rolne klas V, VI i nieużytki, niezależnie od tego czy w studium, a następnie w MPZP, zostały wyznaczone tereny pod OZE.

Czy zmiana w ustawie rozwiewa wątpliwości inwestorów?

Powyższa zmiana niewątpliwie niesie rozwiązanie wielu problemów inwestorów, którzy jak powszechnie jest to wiadome, lokalizują farmy fotowoltaiczne właśnie na terenach rolnych kiepskiej klasy. Powyższe wyłączenie powinno jednak obejmować także grunty klasy IV. Zgodnie z przepisami ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych wykorzystanie gruntów rolnych oznaczonych jako klasy IV, IVa, IVb, V i VI wytworzone z gleb pochodzenia mineralnego na potrzeby chociażby wybudowania elektrowni fotowoltaicznych nie wymaga wydania decyzji zezwalającej na wyłączenie tych nieruchomości z produkcji rolnej oraz zwolnione jest z ponoszenia należności za ich wyłączenie. Przepisy ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych powinny być w tej kwestii spójne.

Co do zasady w dotychczasowej praktyce lokalizacja instalacji OZE była dopuszczalna na obszarach określonych w MPZP jako „produkcyjne”, co bazowało na ustawowej definicji wytwarzania energii zawartej w ustawie Prawo energetyczne, zgodnie z którą wytwarzaniem energii jest produkcja energii w procesach energetycznych. Funkcja produkcyjna niewątpliwe dotyczy także instalacji OZE. Po nowelizacji przepisu mogą pojawić się wątpliwości, czy lokalizacja instalacji fotowoltaicznej np. o mocy 900 kW jest dopuszczalna na obszarach oznaczonych jako „produkcyjne”, jeżeli w studium (lub MPZP) nie wyznaczono wprost obszarów, na których rozmieszczone będą urządzenia wytwarzające energię z OZE o mocy powyżej 500 kW.

Co z farmami fotowoltaicznymi powyżej 1 MW?

Rozwój OZE w Polsce powoduje, że powstaje także coraz więcej farm fotowoltaicznych o mocy powyżej 1 MW. Szkoda, że projektowany przepis swoim wyłączeniem obejmuje tylko instalacje fotowoltaiczne o mocy do 1 MW. Pojawia się tu także pytanie dlaczego wyjątkiem nie zostały objęte instalacja biogazowe o mocy powyżej 500 kW, które podobnie jak instalacje fotowoltaicznej powstają także na terenach rolniczych.

Organy gminy, odpowiedzialne za politykę przestrzenną na danym terenie, potrafią różnie interpretować zapisy zarówno ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, jak i napisane przez siebie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Z tej przyczyny lokalizacja każdej instalacji fotowoltaicznej wymaga odrębnej analizy, zwłaszcza w świetle projektowanej nowelizacji, której przepisy nie są jednoznaczne.

Piotr Szwarc
Adwokat, specjalista ds. energetyki, Kancelaria