Przedawnienie roszczeń o ustanowienie służebności przesyłu?

Przeczytaj także: Służebność przesyłu - przedawnienie roszczeń

Służebność przesyłu – co to jest?

Dnia 3 sierpnia 2008 roku weszła w życie nowelizacja kodeksu cywilnego, wprowadzająca do przepisów kodeksu cywilnego instytucję służebności przesyłu. W myśl art. 305¹ Kodeksu cywilnego, nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej (tzw. urządzenia przesyłowe), o których mowa w art. 49 § 1 Kodeksu cywilnego, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń.

W razie gdy właściciel nieruchomości odmawia zawarcia takiej umowy, przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem.

Czy możliwy jest zarzut przedawnienia?

Ponieważ zdecydowana większość infrastruktury przesyłowej pochodzi sprzed kilkudziesięciu lat, pojawia się pytanie czy właściciel nieruchomości odmawiając ustanowienia służebności przesyłu mógłby dodatkowo podnosić, iż takie roszczenie przedsiębiorstwa przedawniło się?

Kodeks cywilny stanowi jedynie, że roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie. Skutkiem upływu terminu przedawnienia jest to, że osoba która byłaby zobowiązana o świadczenia może uchylić się od zaspokojenia takiego świadczenia. Jest to jej uprawnienie, z którego może skorzystać lub nie (art. 117 § 2 Kodeksu cywilnego). Ustawodawca określił terminy, w jakich następuje przedawnienie. Podstawowy termin przedawnienia, wynikający z art. 118 Kodeksu cywilnego, wynosi lat dziesięć, a w przypadku roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata.

Kwestia przedawnienia roszczeń o ustanowienie służebności przesyłu, wskazanych w art. 305² Kodeksu cywilnego, nie była jak dotąd przedmiotem orzecznictwa Sądu Najwyższego. Odpowiedzi na postawione wyżej pytanie należałoby więc szukać w orzecznictwie dotyczącym roszczeń o charakterze zbliżonym do roszczeń o ustanowienie służebności przesyłu, w stosunku do których istnieje już ugruntowane stanowisko orzecznictwa i doktryny.

Ustanowienie służebności przesyłu może dotyczyć istniejących urządzeń roszczenie z art. 305² § 1 Kodeksu cywilnego. W takim wypadku celem przedsiębiorstwa jest prawne uregulowanie stanu faktycznego o charakterze trwałym jaki zaistniał na nieruchomości skutkiem wybudowania urządzeń przesyłowych. Roszczenie przedsiębiorcy o ustanowienie służebności przesyłu jest więc związane z posiadaniem nieruchomości w zakresie korzystania z urządzenia przesyłowego.

Wobec braku regulacji, odwołując się do służebności przesyłu, wskazać należałoby na art. 231 § 1 Kodeksu cywilnego przewidujący roszczenie samoistnego posiadacza gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na cudzej nieruchomości budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki. Zgodnie z powyższym przepisem, taki posiadacz może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem. Kwestia przedawnienia tego roszczenia została poddana analizie w orzecznictwie Sądu Najwyższego. Zgodnie z tezą uchwały Sądu Najwyższego – Izby Cywilnej z dnia 18 marca 1968 roku o sygn. III CZP 15/68 „roszczenie przewidziane w art. 231 par. 1 KC wygasa z chwilą definitywnej utraty posiadania przez samoistnego posiadacza działki gruntu, na której wzniósł on budynek lub inne urządzenie. Roszczenie to nie ulega przedawnieniu”.