Ustawa śmieciowa: 100 dni funkcjonowania

Przeczytaj także: Ustawa śmieciowa: Polacy nie znają zmian

W sprawie przetargów głos zabrali również radni Innowrocławia, którzy skierowali do Trybunału Konstytucyjnego wniosek o stwierdzenie niezgodności z Konstytucją art. 6 d) ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Przepis ten nakazuje wójtom, burmistrzom i prezydentom miast organizowanie przetargów na odbiór odpadów od właścicieli nieruchomości. Radni w swojej skardze wskazali, że kwestionowany przepis narusza m.in. art. 166 Konstytucji, który określa, że zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne. Ich zdaniem ustawa narusza przepisy ustawy zasadniczej, zgodnie z którymi Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego. We wniosku podnieśli również, że została naruszona Europejska Karta Samorządu Terytorialnego.

Społeczny odbiór zmian i walka z ustawą

Wprowadzenie przepisów od samego początku budziło wątpliwości, które znacząco pogłębiła niewiedza małych gmin, brak doinformowania urzędników w zakresie gospodarki odpadami, a co za tym idzie społeczeństwa. Jednak w niektórych gminach doszło do interesujących wydarzeń związanych ze stosowaniem przepisów ustawy.

Z założenia nowe przepisy miały ułatwić gminom sposób ustalania opłat za odpady komunalne. Przed nowelizacją gmina mogła wybrać tylko jedną z czterech zaproponowanych metod ustalania opłaty dla całego obszaru. Obecnie przepisy pozwalają gminom na wybór różnych kryteriów w ustalaniu opłat dla poszczególnych części obszaru gmin, kierując się następującymi wskaźnikami: liczbą mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość, ilością zużytej wody z danej nieruchomości, powierzchnią lokalu mieszkalnego lub gospodarstwem domowym. Zdaniem 593 mieszkańców Białegostoku, którzy złożyli w sierpniu b.r. „Wezwanie do usunięcia naruszenia prawa”, nowa ustawa nie uwzględniła tak ważnych aspektów jak wieku mieszkańców, ich sytuacji prawnej lub majątkowej, czy też innych ważnych wskaźników, które powinny zostać wzięte pod uwagę. Jednakże zgodnie z uchwałą RIO VIII/18/2013 w Bydgoszczy z dnia 2013-03-20 (LEX nr 1311023) ustawa nie przewiduje jednak różnicowania stawek w zależności od wieku mieszkańców nieruchomości, ich sytuacji prawnej lub majątkowej, czy innych cech wyróżniających mieszkańców danej nieruchomości spośród ogółu mieszkańców gminy.

Problemy z wyborem instalacji i odzyskiem

Kolejny problem, jaki pojawił się na w związku ze stosowaniem przepisów to kwestia podmiotu, który wybiera instalację, do której mają być kierowane odpady komunalne.

Zgodnie z wyrokiem Krajowej Izby Odwoławczej - KIO (sygn. akt 818/13), jeśli przetarg dotyczy samego odbioru odpadów, to zamawiający ma prawo wskazać miejsce ich zagospodarowania. Przedmiotem zamówienia są bowiem wówczas odbiór i transport odpadów, a ich zagospodarowanie leży wtedy w gestii gminy. W sytuacji, w której zamawiający będzie bezpośrednio realizował zadania związane z zagospodarowaniem odpadów komunalnych, wtedy to właśnie on ma możliwość decydowania o tym, do której instalacji te odpady mają być transportowane. Jedna z zainteresowanych firm próbowała podważyć ten wymóg, zwracając uwagę, że na terenie gminy jest też inna instalacja RIPOK. KIO nie miała jednak wątpliwości, że skoro przetarg dotyczy wyłącznie odbioru odpadów, to gmina może wskazać regionalną instalację, do której mają one trafiać (sygn. akt 779/13). Tezy ww. wyroków znajdują również swoje odzwierciedlenie w interpretacji tego problemu przedstawionej przez Ministerstwo Środowiska.

Rozstrzygana była także kwestia osiągnięcia odpowiednich poziomów odzysku i recyklingu. Z roku na rok coraz mniej odpadów ma lądować na wysypisku, a coraz więcej ma być przetwarzanych. Jeśli samorządy nie osiągną wymaganych pułapów, samorządy będą karane. Niektóre gminy próbowały przesunąć ten obowiązek na wykonawców. Zgodnie z wyrokiem KIO (sygn. akt 2829/12), taka sytuacja jest możliwa, ale tylko w przetargach na odbiór i zagospodarowanie odpadów. Wtedy gmina ma bardzo ograniczone możliwości wpływu na to, jaki będzie poziom odzysku i recyklingu. To, co się stanie z odpadami zależy już od wykonawcy. KIO uznała, że gmina ma prawo wprowadzić takie postanowienie do Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia.